سرطان و روان شناسی

سرطان طیف وسیعی از افراد در سنین مختلف را به خود مبتلا ساخته و دارای عوارض جسمی و روانشناختی متعددی می­باشد که خود فرد مبتلا و اطرافیان وی را حین و پس از اتمام درمان مبتلا می­سازد. تغییرات ظاهری مانند ریزش مو و کاهش وزن تآثیر زیادی بر روی عزت نفس و اعتماد به نفس بیمار دارد. تغییرات فیزیکی بعد از درمان، مثل خستگی شدید، تهوع و ضعف باعث ایجاد احساس ترس از درد و مرگ در بیمار می‎‎شود. همچنین بیماران مشکلات روانشناختی سرطان را تجربه می‏کنند از قبیل غم، اضطراب، افسردگی، خشم، احساس ترس از مرگ، احساس گناه، اختلالات شخصیتی، اختلالات خلقی و اختلالات سوء مصرف مواد. این بیماران در مواجه با سرطان در مواردی نظیر تطبیق دادن خود با بیماری، کناره‎گیری از اجتماع و خانواده، تصمیم‎گیری راجع به شیوه‎های درمان، کیفیت زندگی، پذیرش تغییر شیوه نگهداری، هزینه‎های مالی، نگرانی راجع به شغل و موقعیت اجتماعی مشکلات شدیدی را تجربه می‎کنند. مراقبت‎های روانشناختی در بیماران سرطانی طبیعی و ضروری است و جزئی از فرآیند درمان محسوب می‎شود. دو وظیفه اصلی روانشناسان در حوزه مقابله با سرطان و بیماران مبتلا به آن، شامل پاسخگویی به نیازهای روانشناختی بیماران مبتلا به سرطان و مراقبان آنها در تمام مراحل بیماری و بررسی و شناسایی تمامی عوامل تاثیرگذار رفتاری و روانی بر مبتلایان و درمان‌یافتگان از سرطان می‌باشد. یکی از متغیرهای روانشناختی که توجه به آن در بیماران سرطانی حائز اهمیت می‏باشد، ابرازگری هیجانات است. ابرازگری هیجانی را به عنوان نمایش بیرونی هیجان بدون توجه به ارزش(مثبت یا منفی) و روش(کلامی یا بدنی) تعریف می‎کنند. برخی افراد، هیجان را آزادانه و بدون نگرانی از پیامدهای آن ابراز میکنند؛ برخی دیگر، در انتقال حالت‎های هیجانی محافظه‎کارند(إمونز و کلبی، 1995). عده‎ای هیجان خود را ابراز نمی‎کنند اما راحت زندگی می‎کنند و افرادی نیز هستند که وقتی هیجانات خود را بازداری می‎کنند، با خطر آشفتگی روانشناختی و مشکلات بالقوه‎ی جسمانی روبرو می‎شوند. هیجان، چهار عملکرد اصلی تحت عنوان نظم‎دهی به برانگیختگی، درک خود، ارتقای مهارت‎های مقابله‎ای و بهبود روابط بین فردی را برعهده دارد(کندی مور و واتسون، 1999) و در میان گذاشتن تجارب هیجانی منفی، یکی از شیوه‎های بازگرداندن تعادل از دست‎رفته و حفظ سلامت افراد است(پنبیکر، 1995). دواﻧﻠﻮ ﺑﺎ آﮔﺎﻫﻲ از ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮی ﻛﻼﺳﻴﻚ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻓﺮاروان ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻓﺮوﻳﺪ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻣﺪاﺧﻼت ﻫﻴﺠﺎن ﻣﺪار را به منظور"فشار" برای بسیج هیجانات و "چالش" با دفاع‎های به سطح آمده و جمع‎بندی یافته‎های بعد از تجربه هیجانی، به وجود آورد و مداخلاتی خلق کرد تا اینکه درگیری هیجانی بیمار را افزایش داده، و سطح مقاومت و دفاع‎های وی ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ، اﺑﺮاز ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ و ﻧﻴﺰ رواﺑﻂ ﺻﻤﻴﻤﻲ اﺳﺖ را ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﻣﺘﺰﻟﺰل ﮔﺮداﻧﺪ(عباس، میشل و اوگردیزک، 2008). ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶها ﺣﺎﻛﻲ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﺸﺎی ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ در درازﻣﺪت ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ اﺿﻄﺮاب، بیﺧﻮاﺑﻲ، افسردگی، خلق منفی و بازداری(پنبیکر، 1997؛ کنیل، 2004)، افزایش سلامت روان‎شناختی، کاهش مشکلات جسمی، رجوع کمتر به مراکز سلامت(کمپبل و پنبیکر، 2003)، بهبود کنش‎وری اجتماعی و عزت نفس(کینگ و إمونز،1990) می‎شود (خوریانیان، 2013). متغیر روانشناختی دیگری که لازم است در اﻓﺮاد مبتلا به سرطان مورد توجه قرار گیرد، ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮی مکانیزم‎های دفاعی در مواجهه با بیماری سرطان است ﮐﻪ در رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎی ﭘﻮﯾﺸﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه در روش دواﻧﻠﻮ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺪه است. روان‎درمانی علاوه بر اینکه دامنه روابط میان بیماران را افزایش می‎دهد سبب افزایش آگاهی، فعالیت، تاثیر در اتخاذ تصمیم، کاهش نگرانی، افزایش اعتماد به نفس می‎گردد(تاوش، 1371). روان‎درﻣﺎﻧﻲ ﭘﻮﻳﺸﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت فشرده(ISTDP) ریشه در ماهیت روان‏تحلیل‏گری فروید دارد و از طریق فعالیت‏های مالان، ﻣﺎن، ﺳﻴﻔنئوس، اﺳﺘﺮاپ و ﺑﻴﻨﺪر ، دواﻧﻠﻮ،  ﭘﻮﻻک و ﻫﻮرﻧﺮ  و  دی ﺟﺎنگ تکامل یافت(دریسن و ﻫﻤﻜﺎران، 2009). ویژگی‏های بارز این رویکرد درمانی؛ تجربه هیجانی عمیق در حین جلسه‎ی درمان، سطح فعالیت درمانگر، تشویق بیمار به همکاری و توجه فعال به محدودیت زمانی، و همچنین تمرکز درمانی و معیارهای انتخاب ویژه است(عباس، 2002). پژوهش‎های عباس و همکاران(2014)، تاون و همکاران(2008)، باربر و همکاران(2012)، دریسن و همکاران(2015)، عباس و همکاران(2008) در ﻣﻮرد اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ روان‎درﻣﺎﻧﯽ ﭘﻮﯾﺸﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت فشرده ﺣﺎﮐﯽ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺜﺒﺖ اﯾﻦ درﻣﺎن در ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ، آﺷﻔﺘﮕﯽﻫﺎی ﻣﯿﺎنﻓﺮدی و ﮐﻨﺶوری ﺷﻐﻠﯽ/ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ بوده‎اند. هدف روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت فشرده، این است که بیمار بتواند دامنه وسیعی از هیجان‌های آدمی را بپذیرد، بر آنها تسلط یابد و آنها را یکپارچه سازد. این روش درمانی با اسـتفاده از فنون قفل‏گشایی ناهشیار و تصویرگری احساسات به صورت ملایم و همدلانـه موجـب می شـود تـا بیمـاران بـا تعارضـات ناشـی از بیماری سرطان، روابـط گذشـته، حـال و در ارتباط بـا درمانگر رویـارو شـوند و از طریق بازشناسـی و تجربه عواطف فعال سـاز و بازدارنـده، تعارضـات هیجانی‎شان را حل وفصـل نمایند. با توجه به اینکه افراد مبتلا به سرطان سینه به منظور پرهیـز از طـرد اجتماعی، هیجانـات خـود را سـرکوب و از حضـور فعـال در جمـع اجتنـاب می‎کنند، ابـراز هیجانـات در فضـای امـن همـراه بـا عدم احسـاس طـرد از سـوی درمانگـر بـه بهبـود عملکرد اجتماعی آنها می‏انجامد و این فرایند موجب می‎شود که بیماران سبک‎های غیرانطباقـی را کـه بـرای ارتبـاط بـا خود و دیگران استفاده می‎کرده، رها سازند و بجای آن، سبک‎های رشدیافته‏تری را اتخاذ نمایند.